Het overlijden van een naaste is zeer ingrijpend, zeker wanneer men jonge kinderen heeft. Een vangnet voor diegenen die dit overkomt, is erg belangrijk. De VVD-fractie is er voorstander van dat mensen worden geholpen die buiten hun schuld in de kou komen te staan. Rouw heeft een grote invloed op mensen, zowel psychisch als lichamelijk. Dit heeft ook invloed op de inzetbaarheid van rouwenden. De Nabestaandenwet is er om nabestaanden op te vangen die niet in hun inkomen kunnen voorzien als hun partner of ouder komt te overlijden.
Weduwen en weduwnaars moeten een nieuwe balans vinden: zelfstandig beslissingen nemen, nieuwe contacten leggen en alleen de kinderen opvoeden. Dat is een hele klus. Zeker in de lastige periode waarin de weduwe of weduwnaar zich dan bevindt. Het is van belang dat mensen de tijd krijgen om de rouw te verwerken en de nieuwe balans te vinden.
Werken kan helpen bij de verwerking van rouw. Werken is meer dan inkomen. Het geeft structuur en ritme en het bestrijdt de eenzaamheid ontstaan doordat het contact met de partner is weggevallen. Nabestaanden hebben een punt op de horizon nodig waar ze naar kunnen uitzien, het perspectief dat ze hun leven weer kunnen oppakken en op eigen benen kunnen staan. Juist de nabestaanden zelf, geven in een onderzoek aan dat werk een belangrijk element is bij de verwerking van hun rouw. De structuur en de sociale contacten geven hen de ruimte om het leven weer op te pakken.
Het doel van een uitkering is een boei in tijden van nood, maar ook een baken op de weg naar zelfredzaamheid. De huidige wetgeving leidt ertoe dat minder nabestaanden werken. Het aantal nabestaanden met een kind van 17 jaar dat geen inkomsten uit arbeid heeft is 47%. Dit gaat in tegen de stijgende arbeidsparticipatie van vooral vrouwen. Wat in de toekomst moet worden voorkomen is dat weduwen met een nabestaandenuitkering in de bijstand belanden, zodra hun jongste kind 18 jaar is. Dan is het te laat met re-integreren. De kans is dan aanwezig dat deze groep hun leven lang niet zelfstandig is. En dat is jammer, want zoals ik al eerder aangaf, is werken meer dan een inkomen.
De VVD-fractie is er voor dat nabestaanden financieel ondersteund worden in tijden van rouw, dat ze na de uitvaart op adem kunnen komen en de tijd hebben om de afwikkeling van de nalatenschap, de familie, het huishouden en de zorg voor kinderen te organiseren. Na verloop van een jaar is het tijd om het nieuwe leven zonder partner op te pakken. Het leven in eigen hand nemen en te re-integreren in werk om zo een zelfstandig bestaan op te bouwen. Natuurlijk moet bij het re-integreren rekening worden gehouden met de zorg voor jonge kinderen. Natuurlijk moeten bestaande gevallen worden ontzien. Ik dank de staatssecretaris voor de spoedige beantwoording van vragen gistermiddag. Deze antwoorden geven weer aanleiding tot een aantal vragen:
Hoe wil de staatssecretaris gemeenten stimuleren om individuele nabestaanden bij te staan? Wat houdt dit bijstaan in? Nu zijn gemeenten al wel verantwoordelijk voor ondersteuning naar werk. Hoe wil de staatssecretaris gemeenten aanzetten om nabestaanden beter van dienst te zijn? Wordt het bijstaan van nabestaanden een verplichting voor gemeenten? Zo’n 5,2 miljoen mensen heeft een nabestaandenpensioen bij een pensioenfonds. Is er enig zicht op hoeveel nabestaanden hier gebruik van maken? De vrijlating van het inkomen uit arbeid is bedoeld om werken niet te ontmoedigen. Maar een neveneffect hiervan is dat er weinig stimulans is om meer te gaan werken en onafhankelijk te worden van een uitkering. Met andere woorden: werken loont niet voor nabestaanden. Is de staatssecretaris het met de VVD fractie eens dat deze armoedeval moet worden tegen gegaan?Wanneer kan de Tweede Kamer het wetsvoorstel verwachten waarin de kabinetsplannen worden uitgewerkt?
Als VVD-er ga ik uit van wat mensen wel kunnen en niet van wat ze niet kunnen. De VVD fractie vindt het positief dat nabestaanden worden gestimuleerd te re-integreren in werk en economisch zelfstandig te worden. Dan sluit de Anw aan bij de uitgangspunten van ons huidige sociale zekerheidsstelsel, namelijk arbeidsparticipatie en zelfredzaamheid. En een vangnet waar dat nodig is.